در دسته بندی دستورات لینوکس، دستورات مدیریت سیستم برای انجام وظایف مهمی مانند بررسی منابع سیستم، مدیریت فرآیندها، مانیتورینگ سیستم، مدیریت سرویس‌ها و راه‌اندازی و خاموش کردن سیستم استفاده می‌شود. در زیر لیستی از پرکاربردترین دستورات مدیریت سیستم همراه با توضیحات، موارد استفاده، تفاوت‌ها و مثال‌های کاربردی آورده شده است.
پرکاربردترین دستورات مدیریت سیستم در لینوکس
دستور uptime
یکی از دستورات مدیریت سیستم در لینوکس برای نمایش زمان روشن بودن سیستم، تعداد کاربران لاگین شده و بار پردازشی (load average) دستور uptime است. مثال:
uptime
خروجی شامل زمان روشن بودن سیستم و میانگین بار سیستم در ۱، ۵ و ۱۵ دقیقه گذشته است.
دستور top برای مدیریت سیستم در لینوکس
کاربرد این دستور برای نمایش وضعیت لحظه‌ای سیستم و پردازش‌ها، شامل مصرف CPU، RAM و SWAP است. مثال:
top
سوئیچ k: برای کشتن یک فرآیند
سوئیچ r: برای تغییر اولویت یک فرآیند (renice)
سوئیچ q: برای خروج از برنامه
دستور htop
یکی دیگر از دستورات مدیریت سیستم در لینوکس دستور کاربرد htop است. این دستور برای نمایش یک نسخه گرافیکی و بهبود یافته از top برای نمایش وضعیت سیستم است. مثال:
htop
تفاوت دستور htop با top: نمایش بهتر و قابل فهم‌تر اطلاعات توسط دستور htop با امکانات تعاملی بیشتر.
دستور ps
کاربرد این دستور برای نمایش فرآیندهای در حال اجرا در سیستم است. مثال‌ها:
نمایش تمامی فرآیندهای در حال اجرا:
ps aux
نمایش فرآیندهای یک کاربر خاص:
ps -u username
دستور kill
از دستور kill برای کشتن یا پایان دادن به یک فرآیند خاص استفاده می‌شود. مثال:
کشتن یک فرآیند با PID مشخص:
kill 1234
استفاده از سیگنال خاص (مثل SIGKILL):
kill -9 1234
دستور killall
کاربرد این دستور برای کشتن همه فرآیندهای یک برنامه خاص بر اساس نام است. مثال:
کشتن تمامی فرآیندهای firefox:
killall firefox
دستور pkill
دستور pkill برای کشتن فرآیندها بر اساس یک الگوی خاص استفاده می‌شود. مثال:
کشتن تمامی فرآیندهای حاوی نام ssh:
pkill ssh
دستور systemctl
یکی دیگر از دستورات مدیریت سیستم در لینوکس دستور systemctl برای مدیریت سرویس‌ها و واحدهای سیستم در سیستم‌هایی که از systemd استفاده می‌کنند است. مثال‌ها:
راه‌اندازی یک سرویس:
systemctl start servicename
متوقف کردن یک سرویس:
systemctl stop servicename
بررسی وضعیت یک سرویس:
systemctl status servicename
فعال کردن سرویس در زمان بوت:
systemctl enable servicename
غیر فعال کردن سرویس:
systemctl disable servicename
دستور service
دستور service یک از دستورات مدیریت سیستم در لینوکس است. این ابزار قدیمی‌تر در سیستم‌های مبتنی بر init استفاده می‌شود. مثال:
راه‌اندازی سرویس:
service servicename start
بررسی وضعیت سرویس:
service servicename status
دستور reboot
یکی از دستورات مدیریت سیستم در لینوکس دستور reboot است که برای راه‌اندازی مجدد سیستم استفاده می‌شود. مثال:
راه‌اندازی مجدد بلافاصله:
reboot
دستور shutdown
دستور shutdown برای خاموش کردن یا راه‌اندازی مجدد سیستم با تنظیمات زمان‌بندی شده است. مثال‌ها:
خاموش کردن سیستم در یک دقیقه:
shutdown -h +1
راه‌اندازی مجدد سیستم در 5 دقیقه:
shutdown -r +5
خاموش کردن سیستم بلافاصله:
shutdown -h no
دستور df
کاربرد این دستور برای نمایش فضای دیسک استفاده شده و موجود است. مثال‌ها:
نمایش اطلاعات دیسک به صورت خوانا:
df -h
نمایش فایل سیستم خاص:
df /dev/sda1
دستور du
دستور du برای نمایش میزان استفاده از فضای دیسک توسط فایل‌ها و دایرکتوری‌ها است. مثال‌ها:
نمایش فضای استفاده شده در دایرکتوری جاری:
du -sh
نمایش استفاده از فضای دیسک برای همه زیر دایرکتوری‌ها:
du -h /path/to/directory
دستور free
دستور free برای نمایش وضعیت حافظه (RAM و SWAP) استفاده می‌شود. مثال:
نمایش حافظه سیستم:
free -h
دستور uname
کاربرد دستور uname برای نمایش اطلاعات سیستم است. مثال‌ها:
نمایش نوع کرنل و نسخه:
uname -r
نمایش اطلاعات کامل سیستم:
uname -a
دستور hostname
کاربرد دستور hostname برای نمایش یا تنظیم نام میزبان سیستم است. مثال‌ها:
نمایش نام میزبان:
hostname
تغییر نام میزبان:
hostname newhostname
دستور who
کاربرد این دستور برای نمایش کاربران فعلی لاگین شده به سیستم است. مثال:
نمایش کاربران:
who
دستور last
کاربرد دستور last برای نمایش تاریخچه لاگین‌های کاربران است. مثال:
نمایش آخرین ورود کاربران:
last
دستور dmesg
دستور dmesg برای نمایش پیام‌های کرنل و رویدادهای سخت‌افزاری است. مثال:
نمایش پیام‌های اخیر کرنل:
dmesg
دستور journalctl
دستور journalctl برای مشاهده لاگ‌ها و پیام‌های سیستم در سیستم‌های مبتنی بر systemd استفاده می‌شود. مثال‌ها:
مشاهده تمام لاگ‌های سیستم:
journalctl
مشاهده لاگ‌های مرتبط با یک سرویس خاص:
journalctl -u servicename
تفاوت‌ها دستورات مدیریت سیستم در لینوکس
systemctl و service: دستور systemctl در سیستم‌های مبتنی بر systemd استفاده می‌شود، در حالی که service یک ابزار قدیمی‌تر برای سیستم‌های مبتنی بر init است.
top و htop: هر دو برای مانیتورینگ لحظه‌ای استفاده می‌شوند، اما htop رابط گرافیکی بهتری دارد و امکانات بیشتری برای مدیریت فرآیندها ارائه می‌دهد.
shutdown و reboot: shutdown به شما اجازه می‌دهد تا زمان‌بندی خاموشی یا راه‌اندازی مجدد سیستم را تنظیم کنید، در حالی که reboot بلافاصله سیستم را ریبوت می‌کند.