مدیریت دیسک و فایل سیستم در لینوکس

دستورات مدیریت دیسک و فایل سیستم در لینوکس یکی از دسته بندی‌های دستورات لینوکس است که شامل ابزارها و دستورات مختلفی برای مشاهده، تغییر، و مدیریت پارتیشن‌ها، دیسک‌ها و فایل‌سیستم‌ها هستند. این دستورات به شما اجازه می‌دهند که دیسک‌های جدید را آماده استفاده کنید، فایل‌سیستم‌ها را مونت یا آنمونت کنید، پارتیشن‌ها را تغییر دهید و اطلاعات دیسک را مشاهده کنید.

لیست دستورات مدیریت دیسک و فایل سیستم در لینوکس

دستور fdisk برای مدیریت دیسک و فایل سیستم

دستور fdisk یکی از دستورات پایه برای مدیریت پارتیشن‌ها در دیسک‌های مبتنی بر MBR (Master Boot Record) است.

مثال کار با دستور fdisk

fdisk /dev/sda

اگر یک دیسک جدید به سیستم متصل کرده‌اید و باید آن را به چندین پارتیشن تقسیم کنید. با این دستور می‌توانید جدول پارتیشن دیسک /dev/sda را مدیریت کنید.

سوئیچ‌های کاربردی و متداول دستور fdisk

n: ایجاد یک پارتیشن جدید
d: حذف یک پارتیشن
p: نمایش پارتیشن‌های موجود
w: نوشتن تغییرات و خروج

موارد استفاده از دستور fdisk

موارد استفاده از دستور fdisk شامل موارد زیر است:

زمانی که نیاز دارید یک دیسک جدید را پارتیشن‌بندی کنید.
تغییر یا حذف پارتیشن‌های موجود.
مناسب برای دیسک‌های با جدول پارتیشن MBR.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور parted

دستور parted برای مدیریت دیسک‌های بزرگ و پارتیشن‌های GPT استفاده می‌شود و قابلیت کار با پارتیشن‌های MBR را نیز دارد.

مثال:

parted /dev/sda

ایجاد جدول پارتیشن GPT برای یک دیسک

parted /dev/sda mklabel gpt

دستورات متداول و کاربردی دستور parted

mklabel gpt: ایجاد جدول پارتیشن GPT
mkpart primary ext4 1MiB 100%: ایجاد یک پارتیشن جدید
print: نمایش پارتیشن‌های موجود

موارد استفاده از دستور parted

برای پارتیشن‌بندی دیسک‌هایی با جدول پارتیشن GPT (مناسب برای دیسک‌های بزرگ‌تر از 2 ترابایت).
ایجاد، تغییر یا حذف پارتیشن‌ها در دیسک‌های بزرگ.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور mkfs

این دستور برای ایجاد فایل‌سیستم روی پارتیشن‌ها به کار می‌رود. بسته به نوع فایل‌سیستم، دستور خاصی برای آن وجود دارد. مثال:

برای ایجاد فایل‌سیستم ext4. این دستور فایل‌سیستم ext4 را روی پارتیشن /dev/sda1 ایجاد می‌کند.

mkfs.ext4 /dev/sda1

اگر یک پارتیشن جدید ایجاد کرده‌اید و می‌خواهید آن را به فایل‌سیستم ext4 فرمت کنید میتوانید از دستور زیر استفاده کنید.

mkfs.ext4 /dev/sda1

موارد استفاده از دستور mkfs

بعد از پارتیشن‌بندی یک دیسک، از این دستور برای فرمت کردن پارتیشن‌ها و ایجاد فایل‌سیستم استفاده می‌کنید.
تبدیل یک پارتیشن به فایل‌سیستم ext4، xfs و غیره.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور mount

دستور mount برای مونت کردن فایل‌سیستم‌ها استفاده می‌شود، به این معنی که دیسک یا پارتیشن مورد نظر در سیستم عامل قابل دسترسی خواهد بود. مثال:

mount /dev/sda1 /mnt

این دستور پارتیشن /dev/sda1 را در مسیر /mnt مونت می‌کند.

برای مشاهده تمام فایل‌سیستم‌های مونت شده:

mount

مونت کردن یک پارتیشن به دایرکتوری خاص:

mount /dev/sda1 /mnt

موارد استفاده از دستور mount

برای دسترسی به یک پارتیشن یا فایل‌سیستم و اضافه کردن آن به دایرکتوری فایل‌سیستم لینوکس و یا وقتی می‌خواهید یک درایو خارجی یا پارتیشن را به سیستم متصل کنید میتوانید از این دستور استفاده کنید.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور umount

از این دستور برای جدا کردن (unmount) یک فایل‌سیستم مونت شده از دستور umount استفاده می‌شود.

مثال: آنمونت کردن یک پارتیشن

umount /mnt

این دستور فایل‌سیستم مونت شده در مسیر /mnt را آنمونت می‌کند.

موارد استفاده از دستور umount

قبل از جدا کردن دیسک یا پارتیشن از سیستم از این میتوان استفاده کرد.
همچنین زمانی که می‌خواهید دیسک یا پارتیشن را برای تغییر یا حذف امن خارج کنید.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور df

این دستور فضای دیسک‌های مونت شده را نشان می‌دهد. از این دستور برای بررسی فضای استفاده شده و فضای باقی‌مانده روی پارتیشن‌ها و دیسک‌ها استفاده می‌شود. مثال:

df -h

گزینه -h باعث می‌شود که فضای دیسک به صورت قابل فهم (در قالب GB یا MB) نمایش داده شود.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور du

از دستور du برای نمایش مقدار فضای استفاده شده توسط فایل‌ها و دایرکتوری‌ها است. مثالا برای مشاهده فضای اشغال شده توسط یک دایرکتوری از دستور زیر استفاده می‌شود:

du -sh /path/to/directory

گزینه -s اندازه کل را نشان می‌دهد و -h خروجی را به صورت قابل خواندن برای انسان نمایش می‌دهد.

موارد استفاده از دستور du

برای بررسی مقدار فضای اشغال شده توسط فایل‌ها و دایرکتوری‌ها.
اگر فضای دیسک کم شده و می‌خواهید مشخص کنید که کدام فایل‌ها یا دایرکتوری‌ها بیشترین فضا را اشغال کرده‌اند.
مثال:
مشاهده فضای اشغال شده یک دایرکتوری:

du -sh /path/to/directory

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور fsck

این دستور برای بررسی و تعمیر فایل‌سیستم‌ها استفاده می‌شود. مثال:

fsck /dev/sda1

این دستور فایل‌سیستم روی پارتیشن /dev/sda1 را بررسی و مشکلات احتمالی آن را رفع می‌کند.

موارد استفاده از دستور fsck

از این دستور برای بررسی و تعمیر فایل‌سیستم‌های خراب یا دارای مشکل یا زمانی که سیستم شما دچار مشکل بوت شده یا فایل‌سیستم آسیب دیده استفاده می‌شود.

مدیریت دیسک و فایل سیستم در لینوکس با دستور lsblk

این دستور لیستی از دیسک‌های متصل به سیستم و پارتیشن‌های آن‌ها را نمایش می‌دهد. مثال:

lsblk

نمایش ساختار دیسک‌ها و پارتیشن‌های موجود در سیستم.

موارد استفاده از دستور lsblk

از دستور isblk برای نمایش لیستی از دیسک‌های متصل به سیستم و پارتیشن‌های آن‌ها استفاده می‌شود. همچنین برای بررسی ساختار پارتیشن‌ها و دیسک‌ها بعد از اتصال دیسک‌های جدید نیز میتوان از این دستور استفاده کرد.

مدیریت دیسک و فایل سیستم با دستور blkid

دستور blkid برای نمایش اطلاعات مربوط به UUID و نوع فایل‌سیستم دیسک‌ها استفاده می‌شود. مثال:

blkid /dev/sda1

این دستور UUID و نوع فایل‌سیستم پارتیشن /dev/sda1 را نمایش می‌دهد.

موارد استفاده از دستور blkid

از این دستور برای دریافت اطلاعات مربوط به UUID و نوع فایل‌سیستم دیسک‌ها و پارتیشن‌ها استفاده می‌شود. همچنین وقتی می‌خواهید یک فایل‌سیستم را بر اساس UUID در فایل /etc/fstab مونت کنید.

دستور tune2fs

این دستور برای تغییر تنظیمات فایل‌سیستم ext2/ext3/ext4 استفاده می‌شود. مثال:

tune2fs -l /dev/sda1

این دستور اطلاعات سوپر بلاک فایل‌سیستم ext4 روی پارتیشن /dev/sda1 را نمایش می‌دهد.

موارد استفاده از دستور tune2fs

از این دستور برای تغییر تنظیمات فایل‌سیستم‌های ext2، ext3 و ext4 استفاده می‌شود. همچنین برای تغییر تنظیمات مربوط به زمان چک خودکار فایل‌سیستم (intervals) نیز از این دستور استفاده می‌شود.

دستور resize2fs

دستور resize2fs برای تغییر اندازه فایل‌سیستم استفاده می‌شود. مثال:

resize2fs /dev/sda1

تغییر اندازه فایل‌سیستم ext4 روی پارتیشن /dev/sda1.

موارد استفاده از دستور resize2fs

از این دستور وقتی که می‌خواهید حجم یک فایل‌سیستم ext2/ext3/ext4 را تغییر دهید (بعد از تغییر اندازه پارتیشن با ابزارهایی مثل fdisk یا parted) و نیز بعد از افزایش یا کاهش حجم پارتیشن استفاده می‌شود.