تفاوت ویندوزهای کلاینت و سرور محدود به سیستم عامل ویندوز نمیشود و کلا سیستم عاملهای سرور و کلاینت درهمه پلت فرمها با هم تفاوتهایی دارند.
سیستم‌عامل‌های کلاینت مثل ویندوز یا انواع لینوکس یا مک، آی او‌اس برای اهداف مشخصی از قبیل سادگی کارکرد، قابلیت شخصی‌سازی، پایداری نسبی، قابلیت پذیرش نر‌م‌افزار، استفاده‌های اداری، استفاده‌های مولتی‌مدیا، استفاده‌های شخصی، مرور وب و … طراحی و بهینه‌سازی شده‌اند. در کل میتوان اینطور گفت که این سیستمها استفاده‌های عمومی دارند، غالبا کاربرپسند هستند و کاربر آنها یک نفر یا اعضای یک خانواده هستند که انتظارات خاصی از سیستم‌عامل ندارند.
سیستم‌عامل‌های سرور همانطور که از اسم‌شان پیداست برای هدف تامین خدمات برای دیگر کاربران طراحی و تولید شده‌اند، بدین معنا که من و شما به عنوان مشتری‌ها و یا کاربران شبکه ها با استفاده از منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری یک ماشین قدرتمند از خدمات آن بهره می‌گیریم. این کار مستلزم ایجاد یکسری توانایی‌ها در سیستم‌عامل سرویس‌دهنده است تا این سیستم بتواند به خوبی کار خود را انجام دهد.
سیستمی که به عنوان سرور در شبکه فعالیت میکند باید از توان دفاعی و امنیتی بسیار بالایی برخوردار باشد، پایداری بسیار بالایی داشته باشد، ابزارهای مدیریتی و کنترلی فراوانی را در اختیار مدیر سیستم قرار دهد، در موقعیت‌های مختلف توان پاسخگویی به درخواست‌های مشتریان را داشته باشد، اشتراک‌گذاری منابع را به خوبی انجام دهد و موارد بسیار دیگر.
سرورها خدمات بسیاری را عرضه میکنند مانند وب، میل، فایروال، دی‌ان‌اس، پراکسی، وی‌پی‌ان، پرینت و بسیاری دیگر. سیستم‌عاملی که بتواند انعطاف خوبی در مقابل درخواست مدیر‌سیستم برای راه‌اندازی هرکدام از این خدمات را داشته باشد مسلما باید اهدافی غیر از سیستم‌های دسکتاپ را دنبال کند.
در این سیستم‌عامل‌ها مواردی مثل قابلیت شخصی‌سازی، نرم‌افزارپذیری (مانند سیستم‌های دسکتاپ)، قابلیت‌های مولتی‌مدیا و … اهمیت چندانی ندارند، در عوض داشتن یک خط‌فرمان/کنسول قوی، هسته قدرتمند، ابزارهای مدیریت سیستم و … از اهمیت بیشتری برخوردارند. زمانی که شما یک سیستم‌عامل سرور نصب می‌کنید نباید انتظار زیبایی، خواص ویژوال، شخصی‌سازی و … داشته باشید معمولا یک محیط خشک و بی‌روح پذیرای شماست که تمام توان خود را برای ارائه سرویس بهتر به کاربران به کار گرفته است.
همانطوری که پیداست ویندوزهای کلاینت مثل ویندوز 8.1 , 10 یا 7 برای استفاده کاربرها طراحی و ایجاد شدند، اما ویندوزهای سرور برای استفاده کاربری طراحی نشدند بلکه برای ارائه سرویس های تحت شبکه طراحی شدند. اما اینجا باید یک سری تعریف را از سرویس ها بدانیم، وقتی صحبت از سرویس، در شبکه های کامپیوتری میشود، یعنی خدماتی که یک سیستم عامل در شبکه می تواند ارائه کند که برخی از این خدمات عبارت هستند از:
سرویس DHCP اینکه کلاینت ها بتونن بصورت خودکار آدرس IP دریافت کنند.
سرویس DNS اینکه کلاینت ها بتونن از طریق این سرویس کامپیوترهای دیگه رو به اسم پیدا کنند.
سرویس IIS برای اینکه بتونین سرویس وب رو در اختیار کاربران قرار بدید
سرویس VPN
سرویس NAT برای اشتراک گذاری اینترنت
سرویس Active Directory برای ایجاد و مدیریت مرکزی کاربران و سیستمها در شبکه
سرویس File and Folder Sharing که برای راه اندازی فایل سرور استفاده میشه
و …
درست است که سرویس IIS یا سرویس اشتراک گذاری فایل یا بعضی سرویس های دیگر روی کلاینت ها هم قابل ارایه است، اما این سیستم عاملها، این سرویس ها را به صورت خیلی محدود ارایه میکنند. مثلا در IIS ای که در ویندوز سرور راه اندازی میشود، محدودیتی برای تعداد وب سایت هایی که راه اندازی می کنید ندارید اما در ویندوز XP اگر IIS راه اندازی کنید فقط می تونید یک وب سایت را میزبانی کنید.
از طرفی در سرویس File Sharing ای که در ویندوز سرور وجود دارد، تعداد بسیار زیادی ارتباطات همزمان می تواند به سرور متصل شود اما اگر همین Sharing بر روی ویندوز 7 باشد بیشتر از 20 ارتباط همزمان نمی تواند برقرار شود و طبیعی هست که در شبکه های بزرگ غیر قابل استفاده هست.
برخی از سرویس ها هم بصورت تخصصی برای سیستم عامل های سرور طراحی شدند و سیستم عاملهای کلاینت نمی توانند این سرویس ها را ارائه کنند، مثل سرویس DNS که ویژه ویندوزهای سرورها است. بنابر این توجه کنید سیستم عامل های کلاینت برای استفاده کاربری و سیستم عامل های سرور برای ارائه خدمات به کاربران استفاده می شوند.
تفاوت سیستم عاملهای کلاینت و سرور در موارد گفته شده در بالا است و در سازمان ها برای کامپیوتر اصلی که وظایف مهمی نظیر کنترل شبکه و کاربران یا ارایه وبسایتها و پوشه های اشتراک گذاشته شده دارند از سیستم عاملهای سرور و برای کارمندان از سیستم عاملهای کلاینتی که در ویندوز انها را با نام هایی مثل windows :XP ,7 ,8 ,10 ومابقی موارد میشناسید استفاده میکنند.